తెలంగాణ రాష్ట్రంలోని భద్రాద్రి కొత్తగూడెం జిల్లాలో, గోదావరి నది ఒడ్డున శాంతంగా వెలసిన భద్రాచల శ్రీ సీతారామచంద్ర స్వామి ఆలయం ఒక్కసారి అయినా తప్పక దర్శించాల్సిన పుణ్యక్షేత్రం. దీనిని భక్తులు దక్షిణ అయోధ్యగా భావిస్తారు. శ్రీరాముని జీవితం, రామాయణం పట్ల అభిమానమున్న ప్రతి ఒక్కరికి ఇది ఓ పవిత్రతలపు, మనసుని తాకే స్థలం. ఈ ఆలయం కేవలం చక్కటి శిల్పకళ, పురాణ గాథలతోనే కాకుండా, భక్తి భావంతో నిండిన చరిత్రతో కూడి ఉంది.
ఇక్కడికి వెళ్లడం ఒక యాత్ర మాత్రమే కాదు — అది ఓ ఆత్మీయ అనుభవం. జీవితంలో ఏదో ఒక సమయంలో మనం శాంతి కోరినప్పుడు, భగవంతునితో ఆంతర్యమయమైన అనుబంధం కోసం వెతికే సమయంలో, భద్రాచలం మనకి తృప్తిని పంచే స్థలంగా నిలుస్తుంది. అలాంటి ప్రాధాన్యంతో కూడిన ఈ క్షేత్ర విశేషాలను తెలుసుకోవడం, నిజంగా ఓ గొప్ప అనుభవం.
భద్రాచలం ఆలయ చరిత్ర:
భద్రాచలం ఆలయానికి సంబంధించి అత్యంత ప్రాచుర్యం పొందిన ఘట్టం 17వ శతాబ్దంలో జరిగింది. గోపన్న అనే భక్తుడు, తరువాత భక్త రామదాసు అని ప్రసిద్ధిచెందిన ఈయన, గోల్కొండ రాజ్యంలో అబ్దుల్ హసన్ తనా షా పాలనలో తహసీల్దార్‌గా పనిచేసేవాడు.
శ్రీరామునిపై అమితమైన భక్తి కలిగిన గోపన్న, భద్రాచలం శ్రీ సీతారామచంద్ర స్వామివారిని ఆరాధించడం జీవిత లక్ష్యంగా చేసుకున్నాడు. తన భక్తిలో భాగంగా, అధికారుల అనుమతి లేకుండానే ప్రభుత్వ ఖజానాలోని పన్నుల మొత్తాన్ని వినియోగించి ఆలయాన్ని పునఃనిర్మించాడు. దేవతామూర్తులకు బంగారం, రత్నాలతో అలంకారాలు చేయించాడు.
అయితే, ఇది రాజ్యం పట్ల చేసిన నేరంగా పరిగణించబడింది. ఫలితంగా గోపన్నను అబ్దుల్ హసన్ తనా షా అరెస్టు చేయించి గోల్కొండ కోటలో ఖైదు చేశాడు.
భక్త రామదాసు:
ఖైదులో ఉన్న సమయంలో, రామదాసు తన బాధను భక్తి కవితల రూపంలో వెలిబుచ్చాడు. “శ్రీరామా! నీకు న్యాయం లేదు!” అంటూ రామునిపై తన నిస్సహాయతను ప్రగటించాడు. కానీ భక్తి మాత్రం ఎటువంటి క్షయమూ చెందలేదు.
అతని భక్తిని చూసి, ఒక రోజు రాత్రి అబ్దుల్ హసన్ తనా షా స్వప్నంలో శ్రీరాముడు మరియు లక్ష్మణుడు కాసుల సంచులతో ప్రత్యక్షమయ్యారు. రామదాసు ఆలయ నిర్మాణానికి ఖర్చు చేసిన మొత్తం సమానంగా ఇచ్చి వెళ్లారు.
ఈ అపూర్వ దృశ్యంతో చకితమైన నిజాం, రామదాసును వెంటనే విడుదల చేయించాడు. జైలు నుండి బయటకు వచ్చిన రామదాసు, ఇంకింత ఉత్సాహంతో భద్రాచలం ఆలయానికి సేవచేస్తూ తన జీవితాన్ని ధారపోశాడు.
నిజాం అందించిన ప్రత్యేక హోదా:
భద్రాచలం ఆలయాన్ని చుట్టుముట్టిన అద్భుత సంఘటనలు మరియు భక్త రామదాసు యొక్క అపార భక్తి, హైదరాబాదు నిజాం అబ్దుల్ హసన్ తనా షాను ఎంతగానో ప్రభావితం చేశాయి.
ఈ నేపథ్యంలో, నిజాం ఈ దేవస్థానానికి ప్రత్యేక హోదాను ప్రకటించాడు. అప్పటి నుండి భద్రాచలం ఆలయం కేవలం ప్రాంతీయ స్థాయి ఆలయంగా కాక, దేశవ్యాప్తంగా రాజులు, మహారాజులు, భక్తులందరి చేత గొప్ప గౌరవాన్ని పొందింది.
ఈ హోదా వల్ల ఆలయానికి ప్రత్యేక గుర్తింపు లభించించడమే కాక, దీని మహిమ మరింతగా విస్తరించడంలోనూ దోహదపడింది.
భద్రాచలం – రామాయణపు పవిత్ర ఛాయలలో:
భద్రాచలం ఆలయం పేరు వినగానే మనముందు ముందుగా కనిపించే దృశ్యం – గోదావరి తీరాన ఓ శాంతమైన క్షేత్రం, అక్కడ స్థిరంగా నిలుచున్న శ్రీరాముడి సన్నిధి. కానీ ఈ ఆలయానికి కేవలం భౌతిక స్థితి కాదు, అది మన పురాణాలలోనే ఒక భాగం.
త్రేతాయుగం… శ్రీరాముడు తన భార్య సీతా దేవి, తమ్ముడు లక్ష్మణునితో కలిసి వనవాసంలో ఉన్న కాలం. దండకారణ్యంలో ఉన్నప్పుడే, రాముని సన్నిధితో ఒక రాయి మనిషిగా మారింది – అతనే భద్రుడు. ఇతని వంశం మేరుపర్వతం నుండి మొదలవుతుంది. భద్రుడు రాముడిపై అపారమైన భక్తిని కలిగి ఉన్నవాడు. నారద మహర్షి ఇచ్చిన రామతారక మంత్రాన్ని ఎప్పటికప్పుడు జపిస్తూ, గోదావరి తీరాన రాముడి కోసం ధ్యానంతో కాలం గడిపాడు.
భద్రుని తపస్సుకు మెచ్చిన రాముడు – “రావణుడిని సంహరించి సీతను రక్షించిన తరువాత నీకు దర్శనమిస్తాను” అని వరమిచ్చాడు. కానీ రాముడు మానవ రూపంలో ఉన్నప్పుడు ఆ వరం నెరవేర్చలేకపోయాడు. చివరికి విష్ణువు తన దివ్య చతుర్భుజ రూపంలో భద్రునికి దర్శనమిచ్చాడు. ఆ స్వరూపంలో సీతామాత ఎడమ తొడపై కూర్చొని ఉండగా, లక్ష్మణుడు పక్కన నిలబడి ఉన్నాడు. ఇదే భద్రాచలం ఆలయంలో మూర్తిరూపంలో కనిపించే దృశ్యం.
పోకల ధమ్మక్క – భక్తితో ఆలయ నిర్మాణం:
ఈ ప్రాంతానికి సంబంధించి ఇంకో గొప్ప పురాణం ఉంది. భద్రరెడ్డిపాలెం అనే ఊరిలో పోకల ధమ్మక్క అనే ఆదివాసి మహిళ ఉండేది. ఆమెను శబరి వంశంలోకి చెందిందని చెబుతారు. ఒక రాత్రి ధమ్మక్కకి ఓ విచిత్రమైన కల వచ్చింది – ఆమె పొలంలో ఒక పుట్తెడలో శ్రీరాముని విగ్రహం దాగి ఉందట.
ఆ కలను నిజం అనుకుని, గోదావరి నీటితో ఆ పుట్తెడను కరిగించి విగ్రహాన్ని వెలికితీసింది. అంతే కాదు – గ్రామస్థుల సహాయంతో అక్కడే ఒక చిన్న మందిరం నిర్మించి స్వామిని భక్తితో పూజించడం ప్రారంభించింది. ఇదే భద్రాచల క్షేత్రానికి మొదటి అడుగు.
భద్రాచలం ఆలయం – శిల్పంలో భక్తి పొదిగిన స్థలం:
ఇక్కడి ఆలయ నిర్మాణం కూడా విశేషమే. పురాణ పురుషుడైన భద్రుని శరీరాన్ని ప్రతిబింబించేలా ఆలయ ఆవరణ రూపకల్పన జరిగింది. గర్భగృహం – భద్రుని హృదయంగా భావిస్తారు. అక్కడే స్వయంభువైన శ్రీ సీతారాములు భక్తులకు దర్శనమిస్తారు. ఈ విగ్రహాలు ఎవ్వరూ తయారు చేయని విధంగా, స్వయంగా వెలసినవిగా చెప్పబడతాయి. ఆ స్థలంలో నిలుచుంటే ఓ స్వాంతన, ఓ శాంతి మనసుకు పరవశతినిస్తాయి.
రాజగోపురం – శోభా ప్రధాన ద్వారం:
ప్రధాన గోపురాన్ని భద్రుని పాదంగా భావిస్తారు. అది ఎంత గంభీరంగా ఉండేదో చూశారే మరి! గోపురం పక్కనే ఉన్న ద్వజస్తంభం – ఐదు లోహాలతో చేసిన పంచలోహ ద్వజస్తంభం – దానికి పొంగిపొంగి మెరిసే బంగారు పూత అదనపు ఆకర్షణ. ఇక్కడ నిలబడి స్వామివారికి మొక్కుకుంటే… గుండె భరించలేనంత నిమ్మదిగా మారిపోతుంది.
ప్రతి మూలలో ఒక భక్తి శకం:
ఈ ఆలయం ఒకే ఒక్క విగ్రహం గల దేవాలయం కాదు. ఇక్కడ ఆంజనేయ స్వామి, యోగానంద నరసింహుడు, గోవిందరాజ స్వామి వంటి అనేకమంది దేవతలకు కూడ ప్రత్యేకంగా పూజలు జరుపుతారు. ఒక్కొక్క మందిరంలో ఒక్కో దేవత, ఒక్కో శక్తి.
నిత్య కళ్యాణ మండపం – భగవంతుని వివాహం మీ కళ్లముందే:
ఇక్కడి నిత్య కళ్యాణ మండపం అనే ప్రదేశంలో, ప్రతిరోజూ శ్రీరామ-సీతల కళ్యాణం జరిపిస్తారు. ఆ కళ్యాణోత్సవాన్ని ఒకసారి చూస్తే… భగవంతుని పెళ్లి చూస్తున్నామన్న అనుభూతి కలుగుతుంది. భక్తులు ‘సీతారామ కళ్యాణం వేడుకల’ను చూస్తూ మనసుని దేవుడిలో కలిపేస్తారు.
ఋష్యమూఖం కేంద్రం – చరిత్రను చూస్తూ గమనించే చోటు:
ఇంకా విశేషంగా చెప్పాల్సింది ఋష్యమూఖం ప్రదర్శన కేంద్రం గురించే. ఇక్కడ భక్త రామదాసు గోపన్న తయారు చేసిన ఆభరణాలు, దేవుడి కోసం తయారు చేసిన నగలు, అప్పటిలో వాడిన నాణేలు – ఇవన్నీ చూడొచ్చు. ఒక్కో వస్తువు వెనుక కథ ఉంది. ఒక్కో ఆభరణం వెనుక ఓ తపస్సు ఉంది.
భద్రాచలం ఆలయానికి ఉన్న విశిష్టత
భద్రాచలం ఆలయం కేవలం ఒక పురాతన దేవాలయం కాదు – ఇది లక్షలాది మంది భక్తుల హృదయంలో వెలసిన పవిత్రతయే అని చెప్పాలి. వైష్ణవ సంప్రదాయంలో ఇది అత్యంత విశిష్టత గల క్షేత్రంగా భావించబడుతుంది. శ్రీమహావిష్ణువు అవతారమైన శ్రీరాముని ఆరాధనకు ఇది ఒక ప్రధాన కేంద్రంగా నిలిచింది.
ఈ దేవస్థానం భక్తులకు కేవలం మొక్కుల ఆలయం మాత్రమే కాకుండా, ఆధ్యాత్మికంగా మార్పుని కలిగించే స్థలం. ఇక్కడ భగవంతుని దర్శనం ద్వారా మోక్షానికి దారి తెరచుతుందని భక్తుల నమ్మకం. చాలామంది తమ జీవిత ప్రయాణంలో ఎదురయ్యే సందిగ్ధతలకు సమాధానం కోసం, శాంతి కోసం, ఓటమిలో ఆశ కోసం ఇక్కడికి వస్తారు.
ఇంకొక విశేషం – ఈ ఆలయం రామాయణంతో గాఢంగా అనుసంధానమై ఉంది. శ్రీరాముని వనవాస ప్రయాణంలో భాగంగా ఈ ప్రాంతం ప్రత్యేక స్థానం పొందింది. అందుకే రామాయణ పాఠాలను గుండెల్లో పెట్టుకున్నవారు, శ్రీరాముని మార్గాన్ని అనుసరించాలనుకునే వారు, జీవితంలో ధర్మాన్ని నిలబెట్టుకోవాలనుకునే వారు భద్రాచలాన్ని ఒక తప్పనిసరి పుణ్యక్షేత్రంగా భావిస్తారు.
ఒక్కసారి ఇక్కడ అడుగుపెట్టినవారికీ… భక్తి రుచి మారదు!
చూడవల్సిన ప్రదేశాలు:
పర్ణశాల:
భద్రాచలం ఆలయానికి సమీపంలో ఉన్న పర్ణశాల, రామాయణానికి జీవంగా మిగిలిన ఒక పవిత్ర క్షేత్రం. భద్రాచలానికి సుమారు 35 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న ఈ ప్రదేశం, శ్రీరాముని వనవాస కాలంలో ఆయన సీతా దేవి, లక్ష్మణునితో కలిసి నివసించిన పుణ్యభూమిగా ప్రసిద్ధి చెందింది. ఇక్కడ రామాయణం దృశ్యాలు పర్యాటకులకు కనిపించేలా రూపుదిద్దుకున్నాయి — సీతాదేవి అడుగుల ముద్రలు, బంగారు జింక రూపంలో మారీచుడు, భిక్షాటక రూపంలో రావణుడు దర్శనమిచ్చిన శిల్పాలు అన్నీ మనసుని తాకుతాయి. సీతవాగు దగ్గర ఆమె స్నానం చేసిన చోటు, చీర ముద్రలు ఉన్న రాళ్లు, రావణుని రథ చక్రాల గుర్తులు – ఇవన్నీ రామాయణం నిజంగా ఇక్కడే నడిచిందని అనిపించేలా చేస్తాయి. ఇక్కడి దేవుడు “శోకరాముడు” అనే విశిష్ట నామంతో పూజలందుకుంటున్నాడు, అది రాముని బాధను ప్రతిబింబించే భావన.
యటపాక (జటాయుపాక):
యటపాక (జటాయుపాక) భద్రాచలానికి కేవలం 2 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న పవిత్ర స్థలం. ఇది రామాయణ కథలో ఓ తత్వపూరిత ఘట్టాన్ని కలిగి ఉంది. రావణుడు సీతాదేవిని అపహరిస్తూ తీసుకుపోతున్న సమయంలో, పక్షిరాజు జటాయువు ధైర్యంగా అతన్ని అడ్డగించేందుకు యత్నించాడు. రావణుడితో జరిగిన ఘోరమైన యుద్ధంలో గాయపడిన జటాయువు, రాముని వచ్చేవరకు ఇదే ప్రదేశంలో శ్వాస ఆపకుండా ఎదురుచూశాడని నమ్మకం. ఆ తర్వత రాముడు వచ్చి అతనికి మోక్షం కలిగించాడట. జటాయువుని ఓ నిజమైన భక్తునిగా, ధర్మ రక్షకుడిగా నిలిపిన ఈ స్థలం, భక్తుల హృదయాల్లో గాఢమైన భక్తిని రేకెత్తించుతుంది.
గుండాల:
భద్రాచలం నుండి 5 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న గుండాల నది ఒడ్డున ఉన్న సహజ వేడి నీటి బుగ్గలకు ప్రసిద్ధి చెందింది. బ్రహ్మ పురాణం ప్రకారం, ఈ నీటి బుగ్గలకు దైవిక మూలాలు ఉన్నాయని యాత్రికులు నమ్ముతారు, బ్రహ్మ, విష్ణు మరియు మహేశ్వరుల దివ్య త్రిమూర్తులు శీతాకాలంలో ఇక్కడ స్నానాలు చేశారని చెబుతుంది, శరీరానికి వెచ్చదనాన్ని, మనసుకు శాంతిని పంచే ఈ ఉష్ణజలాలు గుండాల ప్రాంతానికి ఒక మాయాజాలాన్ని తీసుకువస్తూ, భక్తులను, పర్యాటకులను ఆకర్షిస్తుంటాయి.
ఇటువంటి మరిన్ని వాటి కోసం తెలుగు రీడర్స్ విహారి ను చూడండి.
